"Historia miejsc i ludzi" - spotkanie w Dębem
Prowadzący cykl wykładów pt. Historia miejsc i ludzi - budowanie tożsamości lokalnej” dr Sławomir Jakubczak tym razem zaprosił mieszkańców gminy Serock na spotkanie poświęcone dziejom Izbicy i Dębego.
Z najdawniejszej historii tych miejscowości dowiedzieliśmy się, że Izbica w wiekach średnich była częścią dóbr klasztornych kanoników regularnych w Czerwińsku (należała do nich aż do XIX wieku, kiedy to stała się częścią dóbr zgierskich). Jej nazwa pojawiła się w legacie papieża Innocentego IV dla Polski w XIII wieku. Dębe ma równie stary rodowód i było początkowo częścią Izbicy powstałą na nadnarwiańskiej skarpie porośniętej dębiną, opodal brodu na rzece, (prawdopodobnie w XV w. zachodnią część Izbicy, należącą do klasztoru, zaczęto nazywać: Dębe). Z obu miejscowości spławiano Narwią drewno. Z zachowanych dokumentów wiadomo, że ważnym źródłem dochodów Dębego były przewozy rzeką. W końcu XVIII wieku kursowały tam promy: mały i duży oraz statek Jadwiga pływający po Wiśle i Narwi – prawdopodobnie transportowały one różne dobra do pobliskiej Warszawy.
Wiadomo też, ze w czasie Powstania Kościuszkowskiego (1794) Dębe liczyło 24 mieszkańców, a wśród nich 6 mężczyzn mogło stanąć do służby wojskowej. W wykazie gospodarzy Dębego z 1816, widnieje 12 rodzin – do tej pory mieszkają tu rodziny Ślazińskich i Smogorzewskich. Tereny te zamieszkiwali również tak zwani komornicy – ludzie nieposiadający własnej ziemi, którzy dzierżawili ją od gospodarzy. W Inwentarzu Dębego z 1816 roku opisano piętrowy dwór z kamieni polnych, od strony Narwi. W jednej jego części mieszkał zarządca, a w drugiej ekonom. Zachowały się również kontrakty i umowy na karczowanie lasów wokół Dębego. W Inwentarzu Dębego opisywano każdą klamkę czy hak, ponieważ części metalowe stanowiły wówczas wartość.
W XVIII połowę Izbicy należała do podkomorzego ciechanowskiego Karola Szydłowskiego, później rodzina Krasińskich wykupowała ją etapami. W 1821 roku posiadaczem części gruntów Izbicy - wartej na tamte czasy 25 000 zł - został Józef Wawrzyniec Krasiński. Do 1945 roku wieś, a później tylko sam folwark były w rękach Krasińskich i ich sukcesorów Radziwiłłów. Prawie do końca XIX wieku dobra tych rodów słynęły z hodowli owiec i dobrej wełny. Tak merynosy, jak i owczarzy sprowadzano z zagranicy. Miejsca, w których trzymano owce zwano koszarami.
W końcu XIX wieku w związku z budową fortu w Dębem, władze carskie wykupiły część ziemi od ówczesnych właścicieli Zglenickich (ci stali się posiadaczami dóbr zakupionych od Dobrzyńskich) i nowo osadzonych kolonistów Bolesławowa. Fort powstawał w 1903-1904 roku - był fortem łącznikowym do twierdzy w Modlinie, miał osłaniać twierdzę Zegrze. Na mapie powstałej przed I wojną światową widać jego charakterystyczny trapezowy kształt.
Na spotkaniu poruszanych było wiele innych kwestii związanych z historią obu miejscowości, ich mieszkańców, znamienitych rodów oraz budowli. Mieszkańcy przynieśli kopie dokumentów XIX –XX wieku dotyczące np. zakupu drewna na funkcjonujący dawniej most, tworzenia w okresie międzywojennym Kółka Rolniczego, aktów narodzin, zgonów, darowizn, testamentów, a także stare fotografie z rodzinnych albumów.
Dziękujemy kierownictwu Ośrodka Szkoleniowego Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w Dębem za udostępnienie sali na spotkanie.
